Ég fór að sjá Hamlet. Í Borgarleikhúsinu. Og frekar snemma.
Það var frumsýnt 11. janúar og ég fór 31/1. Sagan af Hamlet er mögnuð dramatík
eftir Shakespeare og sett af honum á óræðum tíma miðalda, með verulega miklum
samtímaskírskotunum, gerist í Danaveldi. Líklega til að fela raunverulegar
tilvitnanir í breska samtíð.
Persónurnar bera undarleg nöfn, sum úr rómversk/grísklegum
leikritum og önnur eru eins og skop af hálfu skáldsins. Þannig er erfitt að
færa Hamlet til samtímans þegar kóngurinn heitir Kládíus, ráðgjafi hans
Pólóníus en drottningin því þýska nafni Gertrude. Norskur prins heitir
Fortinbras, svo er þarna einn Hóras, ein Ófelía, Rósinkrans og Gyllinstjarna
svo nokkuð sé nefnt.
Leikritið gerist á Elsinore, sem er líklega afbökum af
Helsingjaeyri (Helsingör) en sögupersónur eru sendar til Englands, frá
Danmörku, norskur her stefnir á Pólland og nokkrir félagar hafa verið í
háskólala í Wittenberg þar sem Lúther starfaði og mótmælti.
Sagan hefst þar sem konungurinn Hamlet er nýlátinn, bróðir
konungs hefur tekið völd og kvænst ekkju konungs. Sonur ekkjunnar og konungsins
látna er hinn ungi Hamlet, sem á erfitt með að sættast við örlög föður síns og
ákvörðun móður sinnar. Síðan spinnur skáldið þráð þar sem Hamlet hinn ungi
verður geðveikur/þykist geðveikur eftir að hann telur sig sjá afturgöngu föður
síns sem upplýsir að konungurinn nýi sé bróðurbani.
Í lokin deyja allir nema Hóras sem flytur í útgáfu skáldsins
þrungin lokaorð áður en Fortinbras ryðst inn og tekur völdin. Hóras segir:
Útgáfa Borgarleikhússins 2014 er óneitanlega djörf og ryðst
fram og aftur í tíma. Sumt minnir á miðaldir, annað á einveldi 18. aldar, svo
ber við sjónarrrönd 20. öld og það er vitnað í þá 21. Mér fannst það
ruglingslegt og ekki vera að gera sig en sé að gagnrýnendur eru ekki sammála
(alla vega ekki þessi http://www.pressan.is/Menningarpressan/LesaMenningarfrett/hamlet-i-haskerpu---leikhusgagnryni-eftir-bryndisi-loftsdottur).
Stykkið er langt –
það er langt af hálfu skáldsins – og það munu til fleiri en ein þýðing. Þessi
uppsetning er byggð á þýðingu Helga Hálfdánarsonar en hún er mikið breytt.
Hexameterið, ljóðauppsetningin, er horfin á stórum köflum og ég er viss um að
Helgi notar hvergi orð eins og háskerpa, paste-a (sbr. copy – paste), fokking
og fleiri dæmi mætti nefna. Þá eru stórir kaflar þar sem vikið er frá texta Helga
og Shakespeare og hann settur í frjálslegra form.
Og veitir ekki af því leikararnir áttu margir erfitt með ljóðatextann,
t.d. í upphafi verksins, en opnunarsenan minnti mig meira á áhugamannaleikhús
en atvinnumenn. Mónólogar Hamlets , t.d. „að vera eða vera ekki“ og þar á undan,
ef ég man rétt sá sem hefst á ensku á orðunum „O what a rogue and peasant slave
am I!“ héldu sér vel og voru snilldarlega fluttir af Ólafi Darra, sem og
kapellusenan þar sem höfuð Hamlets og hnífur leika ótrúlega með ljósið á
sviðinu. Mónólóg Kládíusar í sömu senu var máttlausari með öllu.
Í raun má segja að sá hafi verið munurinn á Ólafi Darra og
hinum að þar sem hinir léku hlutverk sín misvel þá varð Ólafur Darri að Hamlet.
Hann lék ekki – hann var.
Það er hægt að rita langt mál um það sem fór illa í mig, en samt fannst mér gaman að fara að sjá þessa tilraun þó mig langi mest núna að
finna einhverja klassíska BBC útgáfu eða leikgerð Branaghs frá 1996, eða
jafnvel bara finna gömlu Olivier filmuna frá 1948. Mig langar ekkert að sjá Mel
Gibson gerðina sem þó var svolítið fyndin og flott á sinn hátt. Mig langar bara
í svolítið ómengaðan Hamlet með enska textanum eins og hann var saminn af
skáldinu.
Hamlet er vitaskuld svo stórt stykki að leitun er að slíku.
Þegar leikari fær að leika Hamlet þá er það gæðastimpill mikill og Ólafur Darri
sýndi vel að hann stóð undir þeim væntingum sem menn bera til Hamlets. Það sem
var verra var að hinir voru eins og statistar á sviðinu og í raun fannst mér
dánarsena Ofelíu í höndum Hildar Berglindar Arndal, eina sena annars leikara
sem ég man eftir. Samt hef ég verulegar athugasemdir um uppyggingu þeirrar senu.
Meira að segja lokauppgjörið varð svolítið halló og
Fortinbras drap niður stykkið í lokin með lummulegum lokaorðum sem alls ekki
eru í verkinu frá Shakespeare.
En það var unun að hlusta á mónólóga Hamlets eins og Ólafur
Darri flutti þá. Hrein unun.
Engin ummæli:
Skrifa ummæli